English
6 (1) 2011
Cơ chế quản lý xã hội người Stiêng ở Bình Phước truyền thống và hiện đại
Tác giả liên hệ, Email:Tóm tắt
1. Người Stiêng ở Bình Phước:
Tỉnh Bình Phước có diện tích 6.853,93km², dân số khoảng 750.000 người, trong đó dân tộc thiểu số có 25.678 hộ, với 133.256 nhân khẩu chiếm gần 20% dân số toàn tỉnh người Stiêng, Mnông, Khmer, Giarai, Êđê, Bana và Hrê... Cộng đồng người Stiêng có dân số đông sau người Việt, chiếm gần 9,02%.
Người Stiêng được biết đến với 4 nhóm: Stiêng BuLơ, Stiêng Bùdek, Stiêng Bùbiek, Stiêng Bùlek. Hiện nay chỉ có nhóm Stiêng Bùlơ và Stiêng Bufdek được biết đến nhiều hơn.
Hoạt động kinh tế của người Stiêng chủ yếu canh tác bằng nương rẫy, có thể chia ra các bước như chọn rẫy, phát dọn rẫy, đốt rẫy, trồng lúa, trồng khoai, thu hoạch.
Lễ hội nông nghiệp; Người Stiêng quan niệm cây lúa có hồn "plưng sru", như một nữ thần nên mỗi một công đoạn có một nghi lễ nhất định. Ngoài ra, người Stiêng tin rằng còn có những thế giới tâm linh "yang", là biểu tượng của uy quyền, sức mạnh.
2. Cơ chế quản lý tổ chức xã hội truyền thống:
+ Tổ chức theo quan hệ gia ddinnhf "yau" và "nak" được thể hiện qua hai loại hình cơ bản, đó là gia đình chế độ phụ hệ (ở Bùlơ) và mẫu hệ (ở Bùdek). Chủ nhà "Tom yau" là người đại diện để thực hiện những công việc chung cho "yau", đứng ra giao tiếp với bên ngoài hay cúng tế thần linh, còn quản lý "yau" là thuộc vị trí của "nak" mang tính độc lập khá rõ.
+ Tổ chức theo quan hệ dòng họ, thân tộc (gắp mpol) được chia thành "mput" và "mpang" ("pút" là dòng họ tính từ ông bà, cha mẹ, con cháu, còn "pang" là bà con tính theo hàng ngang cùng thế hệ như anh em, chị em), ngoài ra còn tính theo quan hệ hôn nhân như "pút sai", "pang sai" trong cộng đồng Stiêng có ý nghĩa là họ hàng phía bên vợ.
+ Tổ chức theo hệ làng (Poh): Làng tiếng Stiêng là "poh", là đơn vị xã hội cao nhất của cộng đồng người Stiêng, mọi hoạt động của "poh" đều vận hành theo luật tục.
+ Cơ chế quản lý xã hội truyền thống dựa theo luật tục vì:
- Luật tục Stiêng nhằm thiết lập một trật tự và ổn định cộng đồng.
- Luật tục Stiêng nhằm duy trì sự cố kết cộng đồng Stiêng.
- Luật tục Stiêng là cơ sở vận hành của xã hội truyền thống.
- Luật tục Stiêng là cơ sở bảo tồn văn hóa truyền thống.
3. Người Stiêng ở Bình Phước trong cơ chế quản lý xã hội hiện tại:
Ngày nay, Cộng đồng Stiêng có nhiều thay đổi, các làng không còn sống biệt lập theo từng poh, gắn bó với nhau trở thành đơn vị cơ sở trong hệ thống xã hội.
Trong cơ chế quản lý xã hội hiện đại thì luật bao trùm lên toàn xã hội. Nhưng trong quản lý xã hội cộng đồng Stiêng cần có sự kết hợp hài hòa, hỗ trợ bổ sung giữa luật pháp và luật tục. Bên cạnh pháp luật của nhà nước, luật tục luôn có đời sống riêng với một sức sống mạnh mẽ, đến nỗi trong nhiều giai đoạn lịch sử nhà nước muốn loại bỏ nó ra khỏi đời sống xã hội nhưng vẫn không xóa bỏ được vì nó dựa trên lợi ích chung của cộng đồng và gần như không có sự phân biệt đẳng cấp.
Tỉnh Bình Phước có diện tích 6.853,93km², dân số khoảng 750.000 người, trong đó dân tộc thiểu số có 25.678 hộ, với 133.256 nhân khẩu chiếm gần 20% dân số toàn tỉnh người Stiêng, Mnông, Khmer, Giarai, Êđê, Bana và Hrê... Cộng đồng người Stiêng có dân số đông sau người Việt, chiếm gần 9,02%.
Người Stiêng được biết đến với 4 nhóm: Stiêng BuLơ, Stiêng Bùdek, Stiêng Bùbiek, Stiêng Bùlek. Hiện nay chỉ có nhóm Stiêng Bùlơ và Stiêng Bufdek được biết đến nhiều hơn.
Hoạt động kinh tế của người Stiêng chủ yếu canh tác bằng nương rẫy, có thể chia ra các bước như chọn rẫy, phát dọn rẫy, đốt rẫy, trồng lúa, trồng khoai, thu hoạch.
Lễ hội nông nghiệp; Người Stiêng quan niệm cây lúa có hồn "plưng sru", như một nữ thần nên mỗi một công đoạn có một nghi lễ nhất định. Ngoài ra, người Stiêng tin rằng còn có những thế giới tâm linh "yang", là biểu tượng của uy quyền, sức mạnh.
2. Cơ chế quản lý tổ chức xã hội truyền thống:
+ Tổ chức theo quan hệ gia ddinnhf "yau" và "nak" được thể hiện qua hai loại hình cơ bản, đó là gia đình chế độ phụ hệ (ở Bùlơ) và mẫu hệ (ở Bùdek). Chủ nhà "Tom yau" là người đại diện để thực hiện những công việc chung cho "yau", đứng ra giao tiếp với bên ngoài hay cúng tế thần linh, còn quản lý "yau" là thuộc vị trí của "nak" mang tính độc lập khá rõ.
+ Tổ chức theo quan hệ dòng họ, thân tộc (gắp mpol) được chia thành "mput" và "mpang" ("pút" là dòng họ tính từ ông bà, cha mẹ, con cháu, còn "pang" là bà con tính theo hàng ngang cùng thế hệ như anh em, chị em), ngoài ra còn tính theo quan hệ hôn nhân như "pút sai", "pang sai" trong cộng đồng Stiêng có ý nghĩa là họ hàng phía bên vợ.
+ Tổ chức theo hệ làng (Poh): Làng tiếng Stiêng là "poh", là đơn vị xã hội cao nhất của cộng đồng người Stiêng, mọi hoạt động của "poh" đều vận hành theo luật tục.
+ Cơ chế quản lý xã hội truyền thống dựa theo luật tục vì:
- Luật tục Stiêng nhằm thiết lập một trật tự và ổn định cộng đồng.
- Luật tục Stiêng nhằm duy trì sự cố kết cộng đồng Stiêng.
- Luật tục Stiêng là cơ sở vận hành của xã hội truyền thống.
- Luật tục Stiêng là cơ sở bảo tồn văn hóa truyền thống.
3. Người Stiêng ở Bình Phước trong cơ chế quản lý xã hội hiện tại:
Ngày nay, Cộng đồng Stiêng có nhiều thay đổi, các làng không còn sống biệt lập theo từng poh, gắn bó với nhau trở thành đơn vị cơ sở trong hệ thống xã hội.
Trong cơ chế quản lý xã hội hiện đại thì luật bao trùm lên toàn xã hội. Nhưng trong quản lý xã hội cộng đồng Stiêng cần có sự kết hợp hài hòa, hỗ trợ bổ sung giữa luật pháp và luật tục. Bên cạnh pháp luật của nhà nước, luật tục luôn có đời sống riêng với một sức sống mạnh mẽ, đến nỗi trong nhiều giai đoạn lịch sử nhà nước muốn loại bỏ nó ra khỏi đời sống xã hội nhưng vẫn không xóa bỏ được vì nó dựa trên lợi ích chung của cộng đồng và gần như không có sự phân biệt đẳng cấp.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.